Grootste radiostelsel ooit ontdekt

Een internationaal onderzoeksteam heeft bij toeval een radiostelsel ontdekt van minstens 16 miljoen lichtjaar lang. Dat is vergelijkbaar met een honderdtal Melkwegen op een rij.

Trefwoorden: #astronomie, #radiostelsel, #research, #ruimte, #zwart gat

Lees verder

research

( Foto: © Martijn Oei et al. )

ENGINEERINGNET.BE - In het midden van veel sterrenstelsels huist een superzwaar zwart gat, dat het ontstaan van nieuwe sterren remt en zo grote invloed uitoefent op de levensloop van het hele stelsel.

Soms gaat dat er onstuimig aan toe: het zwarte gat creëert dan twee straalstromen, die het bouwmateriaal voor babysterren met bijna lichtsnelheid het stelsel uitslingeren. Het sterrenstof warmt daarbij zo sterk op dat het uiteenvalt in plasma en radiolicht uitstraalt.

Het team van onderzoekers uit Leiden, Hertfordshire, Oxford en Parijs heeft dat licht nu opgevangen met de pan-Europese LOFAR-telescoop, waarvan het hart in Nederland staat.

De foto van de twee plasmapluimen is bijzonder, want nog nooit werd zo’n grote structuur gezien die door een enkel sterrenstelsel voortgebracht is. De ontdekking toont aan dat de invloedssfeer van sommige sterrenstelsels tot ver buiten hun directe omgeving reikt.

Maar hoe ver precies is moeilijk vast te stellen. Astronomische foto’s bevatten geen diepte. Daardoor kan alleen een gedeelte van de radiostelsellengte worden gemeten: een ondergrens voor de totale lengte dus. Zelfs die ondergrens, van ruim 16 miljoen lichtjaar, is gigantisch, en te vergelijken met een honderdtal Melkwegen op een rij.

Dat de LOFAR-telescoop de reus nu pas opmerkt, heeft te maken met het feit dat de pluimen relatief lichtzwak zijn. Door een verzameling bestaande beelden zo te bewerken dat subtiele patronen beter zichtbaar werden, slaagden de onderzoekers erin de reus te ontdekken.

Deze pluimen geven mogelijk informatie prijs over de nog grotendeels ongrijpbare filamenten van het kosmische web. Het kosmische web is een andere naam voor het heelal, dat lijkt op een netwerk van draden en knooppunten die sterrenkundigen respectievelijk filamenten en clusters noemen.

Het kosmische web behoudt zijn vorm doordat de samentrekkende werking van de zwaartekracht wordt gecompenseerd door de warmtedruk van het medium in de filamenten en clusters.

In de afgelopen decennia is duidelijk geworden dat het gloeiende sterrenstof dat straalstromen uit sterrenstelsels leiden, het web op temperatuur houdt. Op deze manier helpen de centrale zwarte gaten in sterrenstelsels mee om de groteschaalstructuur van het heelal te stutten. Dat is bijzonder, want zwarte gaten zijn erg klein ten opzichte van filamenten of clusters.

Het team gaat de komende tijd onderzoeken of de omgeving van radiostelsels reuzengroei kan verklaren.