ENGINEERINGNET.BE - De detectoren in de VS, bij het Italiaanse Pisa en in Japan, samen de LVK-samenwerking, spreken van een succesvolle vierde meetronde sinds de start in 2015. Sinds mei 2023 zijn tweederde van de circa 350 zwaartekrachtsgolven gemeten die ooit zijn waargenomen.
De meetinstrumenten gaan nu een periode van aanpassingen en verbeteringen in, om de gevoeligheid van de metingen nog verder te verbeteren. Wanneer een nieuwe meetronde begint, is nog niet bekend.
De Nederlandse kennisinstelling Nikhef is een van de hoofdpartners in het Virgo-project in Italië. Nederland ontwikkelde en verbeterde de interferometer ten zuiden van Pisa.
In twee lasertunnels van twee kilometer lang kaatst daar laserlicht heen en weer tussen vrij opgehangen spiegels en verraadt extreem kleine afstandsveranderingen als een golf de aarde passeert.
Die golven ontstaan als verre zwarte gaten of neutronensterren botsen en rimpelingen in de ruimte veroorzaken. Uit de minieme bewegingen kunnen de richting van de bron en eigenschappen van de botsende objecten worden afgeleid, zeker als de verspreide detectoren nauwkeurig samenwerken.
De hoge wetenschappelijke opbrengst in de meetcampagne sinds 2023 is te danken aan een reeks technische verbeteringen aan de detectoren en hun gevoeligheid.
De Italiaanse detector had in meetronde ‘O4’ een moeilijke start, maar heeft uiteindelijk veel bijgedragen aan een reeks interessante waarnemingen. De inbreng van KAGRA is tot nog toe beperkt gebleven.
De LVK-samenwerking was de afgelopen 2,5 jaar een aantal malen in het nieuws. Onlangs bevestigde een waarneming in 2025 een voorspelling van Stephen Hawking over zwarte gaten, die bij versmelting een nieuw zwart gat met een groter oppervlak vormen dan die van de zwarte gaten opgeteld.
In 2024 zijn kort na elkaar twee botsingen waargenomen van zwarte gaten met ongebruikelijke massa’s en draairichtingen.
Daaruit wordt opgemaakt dat ze zelf bij eerdere botsingen ontstaan moeten zijn, wat een eerste blik geeft in de rijke vormingsgeschiedenis van zwarte gaten.
In 2023 is een signaal gezien van een botsing waarbij het zwaarste zwarte gat ooit werd gevormd: 225 zonsmassa’s. Dat is zwaarder dan de meeste vormingsmodellen voorspellen.
Ook de komende periode zonder observatie blijven de onderzoekers de catalogus van gemeten gebeurtenissen doorspitten op zoek naar bijzondere effecten.
Met de ruime collectie observaties wordt gaandeweg ook statistisch onderzoek mogelijk, waar eerder alleen individuele botsingen voorhanden waren.
