ENGINEERINGNET.BE - VUB-professor Nick van Eijndhoven (lid van het internationale team van wetenschappers): “Met deze ontdekking kunnen we eeuwenoude raadsels over het heelal oplossen: wat is de motor van kosmische straling, zoals neutrino’s.”
Neutrino's zijn spookachtige subatomaire deeltjes onder meer afkomstig uit de meest extreme omgevingen in het heelal en kunnen na een reis van miljarden lichtjaren zelfs de aarde bereiken.
De waarnemingen zijn gedaan door het IceCube Neutrino Observatorium op het zuidpoolstation Amundsen-Scott en wereldwijd bevestigd door telescopen. Kosmische stralen (hoog-energetische deeltjes die continu uit de hemel regenen) zijn sinds hun ontdekking meer dan honderd jaar geleden, nog steeds een mysterie. Hoe ontstaan deze deeltjes en hoe kunnen ze ongehinderd zulke grote afstanden afleggen? Waar komen ze vandaan?
In het wetenschappelijke tijdschrift Science van 13 juli staan twee artikels waarin voor de eerste keer het bewijs wordt geleverd dat sommige van de waargenomen hoogenergetische neutrino's afkomstig waren van een bekende blazar. Een blazar is een superzwaar zwart gat in het centrum van een actief reusachtig elliptisch sterrenstelsel.
Twee observatoria voor gammastralen, NASA’s Fermi ruimtetelescoop en de MAGIC Cherenkov telescoop op de Canarische Eilanden, ontdekten een explosie aan hoogenergetische gammastralen geassocieerd met het betreffende zwarte gat. van Eijndhoven: "Deze waarnemingen impliceerden overtuigend dat de blazar de meest waarschijnlijke bron is."
De waarnemingen worden verder ondersteund door toevallige metingen met andere instrumenten, waaronder optische, radio- en röntgentelescopen. De ontdekking van de krachtigste energetische neutrino's vereist een massieve deeltjesdetector, en IceCube is qua volume de grootste ter wereld.
De detector is omringd door een kubieke kilometer ongerept ijs, ligt een mijl onder het oppervlak van de Zuidpool en is samengesteld uit meer dan 5.000 op een raster gerangschikte lichtsensoren.
De IceCube Collaboratie, met meer dan 300 wetenschappers verspreid over 49 instituten wereldwijd, voert een uitgebreid wetenschappelijk programma uit dat de fundamenten van neutrino-astronomie heeft gevestigd. De onderzoeksinspanningen, waaronder essentiële bijdragen aan de detectoroperatie, worden gefinancierd door financieringsinstanties uit Australië, België, Canada, Denemarken, Duitsland, Japan, Nieuw-Zeeland, de Republiek Korea, Zweden, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en de VS.
Ongeveer 20 observatoria op aarde en in de ruimte hebben deelgenomen aan de identificatie van wat wetenschappers beschouwen als een bron van zeer hoogenergetische neutrino's, en dus van kosmische stralen.
