Ontploffingsnevel supernova dijt niet gelijkmatig uit

De binnenste resten van de veelbekeken supernova Cassiopeia A bewegen niet netjes naar buiten, zo blijkt uit onderzoek van astronomen van de Universiteit van Amsterdam en van Harvard.

Trefwoorden: #ruimte, #supernova, #telescoop

Lees verder

research

( Foto: © NASA/JPL-Caltech )

ENGINEERINGNET.BE - Cassiopeia A is het overblijfsel van een ontplofte ster in het sterrenbeeld Cassiopeia op circa 11.000 lichtjaar van de aarde vandaan. Rond het jaar 1670 zou het licht van de explosie de aarde voor het eerst bereikt moeten hebben. Er was echter teveel gas en stof rond de ster om de ontploffing te zien met de toen nog primitieve telescopen. 

De ontploffingsnevel van Cassiopeia A dijt gemiddeld met een snelheid van 4.000 tot 6.000 kilometer per seconde uit en heeft een temperatuur van zo'n 30 miljoen graden Celsius. Cassiopeia A is nu zo'n 16 lichtjaar groot.

De onderzoekers bestudeerden 19 jaar aan data van de Chandra ruimtetelescoop. Dat is een Amerikaanse röntgensatelliet met Nederlandse spectrometers die in een hoge elliptische baan om de aarde draait.

Zij zagen dat aan de westkant van Cassiopeia A de binnenste regionen van de ontploffingsnevel niet uitdijen, maar juist naar binnen bewegen. De onderzoekers deden ook metingen aan de versnelling of afremming van de buitenste schokgolf. Die buitenste schokgolf bleek juist in het westen te versnellen, in plaats van af te remmen.

"Dit kan twee dingen betekenen," zegt onderzoeksleider Jacco Vink. "Er zit ergens een soort vacuüm in het supernovamateriaal waardoor de hete schil ineens lokaal naar binnen beweegt. Of de nevel is met iets gebotst."

Uit modellen van Vink en zijn collega's blijkt een botsing het meest waarschijnlijk. De computermodellen voorspellen namelijk dat na een botsing de schok eerst in snelheid afneemt en daarna juist versnelt. "Precies zoals wij hebben gemeten," aldus Vink.

Het botsingsscenario is recent ook door een Italiaanse groep onderzocht met wie Vink samenwerkt. Zij vermoeden dat de schokgolf is gebotst met een schil van gasdeeltjes. Die schil zou zijn ontstaan doordat de nog niet ontplofte ster op het eind van zijn leven een onregelmatige wind van gasdeeltjes wegblies.

Cassiopeia A staat de laatste tijd veel in de belangstelling. NASA's nieuwe röntgensatelliet IXPE heeft op Valentijnsdag zijn eerste beeld van de ontplofte ster gepubliceerd. En de James Webb-ruimtetelescoop richt zijn infraroodblik dit jaar op de supernovaresten.