Eerst enkele frappante cijfers; er is in ons land een nijpend tekort aan technisch en wetenschappelijk geschoolde medewerkers, op alle studieniveau’s. Van onderhoudstechnici, elektriciens en lassers tot digital experts, onderzoekers en ingenieurs. Ondanks een stijgend aantal leerlingen in het secundair onderwijs, zowel in het Nederlands- als Franstalig onderwijs, boeren de richtingen wetenschappen en techniek achteruit.
Het studiegebied mechanica-elektriciteit kende in het Nederlandstalig onderwijs bijvoorbeeld een daling met liefst 20% tijdens de laatste tien jaar. Dit vormt een serieuze bottleneck voor de toekomst. De arbeidsbemiddelingsorganisaties in ons land bevestigen dat het grootste aantal knelpuntberoepen wordt veroorzaakt door een tekort aan schoolverlaters uit technische en beroepsgerichte opleidingen in het middelbaar onderwijs.
Ook de sterke nijverheidstechnische richtingen die niet alleen uitstekende kansen bieden op de arbeidsmarkt, maar ook specifiek gericht zijn op doorstroming naar het hoger onderwijs kennen een aanzienlijk dalend aantal leerlingen met als sprekende voorbeelden elektromechanica (-34,2%), elektriciteit-elektronica (-41,64%) en industriële wetenschappen (-14,3%) gedurende de laatste 10 jaar.
Welke studies moeten we aanraden aan onze kinderen? Laat het antwoord duidelijk zijn; de mogelijkheden van een technische loopbaan zijn immens en verschillende bedrijven melden bovendien dat hun technici betere loonsvoorwaarden dan bedienden krijgen. Een technisch beroep lijkt in dat opzicht zelfs meer jobzekerheid op te leveren dan de ooit zo vaak genoemde baan bij vadertje staat.
Ook nog enkele cijfers uit het hoger onderwijs. Specifiek voor ingenieurs brengt Agoria sinds de jaren ‘80 de evolutie van het aantal generatiestudenten in Nederlandstalige ingenieursopleidingen in beeld. Hier zien we dat het aantal ingenieursstudenten de afgelopen 20 jaar is gehalveerd.
Pas sinds enkele jaren zien we een stabilisering van het aantal inschrijvingen, maar op een veel te laag niveau om te voldoen aan de vraag van de arbeidsmarkt. Dat legt een hypotheek op de toekomst, want deze gediplomeerden zijn hard nodig in een kenniseconomie. Zo zorgt elke ingenieur onrechtstreeks voor minstens vijf extra jobs voor laaggeschoolden.
Zonder Science, Technology, Engineering & Mathematics (STEM) gediplomeerden geen onderzoek, geen innovatie, geen jobs en dus geen welvaart…
Tot zover de problematische instroom. Want er is een ander probleem dat te vaak onderbelicht blijft; ook de technische opleiding in ons onderwijs verschraalt. Opleidingen met aandacht voor communicatie en management worden versterkt, maar al te vaak ten koste van vakgerichte gespecialiseerde technische opleidingen voor ingenieurs.
De achteruitgang is nog frappanter als we spreken over productie- en ontwerptechnologie. Net dit zijn belangrijke niches waar onze bedrijven op excelleren op wereldvlak, net hier is de nood aan technologen groot. Steeds minder universiteiten en hogescholen bieden specifieke opleidingen rond deze niches aan.
Dit creëert een markt voor specifieke technische opleidingen gericht op personen die binnen het bedrijf deze taak vervullen. Dit sluit nauw aan bij levenslang leren. Een voorbeeld maakt dit duidelijker. Enige jaren geleden waren de bedrijven op zoek naar een opleiding tandwieltechnologie. Een blik op de uurroosters van de opleiding werktuigkunde gaf een totale lesduur van amper 4,5 uur. Zou jij vertrouwen hebben in iemand die na dergelijke korte opleiding een tandwielpaar ontwerpt? Agoria verdiepte zich in de opdracht en speurde België af naar mogelijke lesgevers.
De professoren in dienst schrokken terug van dit idee. Een uitgebreide cursus tandwieltechnologie met ontwerp, berekening, productie, kwaliteitscontrole, faalwijzen, microgeometrie. Nee, dank je, deze kennis hebben we niet meer. Er kon zelfs geen professor gevonden worden die bereid was om na eerst de opleiding gevolgd te hebben, de materie zou doceren op basis van cursusmateriaal opgesteld door de specialisten.
Uiteindelijk deden we beroep op professoren emeritus en op buitenlandse lesgevers. België is geen alleenstaand geval. In de meeste Europese landen waaronder ook Duitsland blijkt dergelijke opleiding niet voorhanden. Toen we het RWTH Aachen contacteerden met de vraag een deel van de opleiding te verzorgen, was het ontnuchterende antwoord dat die cursus nog geschreven moest worden.
Hier past ook een woordje uitleg over het verschil tussen een opleiding en een seminarie. Duitsland is de top betreffende seminaries over tandwieltechnologie. Deze seminaries zijn hoofdzakelijk sensibiliserend, gericht op de promotie en het aantonen van de technische en economische voordelen van nieuwe technologie. Zij richten zich dan ook naar de beslissingsnemers van investeringen. Dergelijke seminaries missen een didactische kennisoverdracht en zijn nauwelijks gericht naar hen die de taak achteraf ook daadwerkelijk moeten uitvoeren.
Typische kenmerken van een kwaliteitsvolle opleiding zijn de didactische en logische opbouw door een zeer beperkt aantal lesgevers. Na de opleiding moeten de cursisten ook in staat zijn de materie in de praktijk te brengen. Dankzij zijn netwerk slaagde Agoria erin een volwaardige opleiding op punt te stellen, in totaal 100 lesuren. Intussen wordt deze opleiding met succes op Europees niveau georganiseerd via Eurotrans, de sectororganisatie voor de European Mechanical Power Transmission Sector. In België zijn minstens 5.000 personen betrokken bij de productie van tandwielen.
Normen beschrijven regels van goed vakmanschap en de technologische kennis. Een belemmering voor het gebruik van normen is de stiefmoederlijke behandeling ervan in het onderwijs en het gebrek aan opleiding over normen. Ook hier heeft Agoria het initiatief genomen om onder het label Agoria Academie een opleiding op te starten over een aantal normen relevant voor de sector. ‘Kennisborging’ staat hier centraal. Elk bedrijf bezit immers een schat aan niet geformaliseerde kennis en met de formalisering en de overdracht van deze kennis willen wij helpen.
Om deze opleidingsnood, gericht op levenslang leren voor professioneel actieve personen, in te vullen is de Agoria Academie opgericht. Het is niet de bedoeling om de zoveelste managementopleiding of verkoopstraining aan te bieden. De focus ligt wel op technologische opleidingen met een beperkt of onbestaand aanbod, nieuwe domeinen waarvoor nog geen opleidingen aangeboden worden of bestaande domeinen waarvoor er geen aanbod meer is. Een groot voordeel is dat Agoria dikwijls mee aan de bron zit bij nieuwe reglementering en wetgeving.
Overigens willen we niet exclusief beslissen over de inhoud van onze Academie. Misschien bent u ook op zoek naar die ultieme opleiding die u nergens gevonden heeft? En misschien staat u helemaal niet alleen met die vraag? Ik ben alvast erg nieuwsgierig naar uw suggesties. Laten we dus samen proberen een antwoord te bieden aan de nood aan technologen.
