Het is alweer een tijdje geleden en de mens vergeet nu eenmaal snel, maar op een dag in juli 1988 werd het wereldnieuws beheerst door beelden van een verwoestende ontploffing die een boorplatform in een vuurzee had veranderd. Op het booreiland Piper Alpha in de Noordzee was vloeibaar gas in brand geraakt, waardoor binnen enkele seconden een waar inferno ontstond. Bij dit ongeluk, een van de ergste industriële rampen ooit, kwamen 167 werknemers om het leven.
Wat was de oorzaak van dit verschrikkelijke voorval? Na het uitvallen van een condensaatpomp werd geprobeerd een pomp die voor onderhoud was uitgebouwd, snel weer in bedrijf te nemen. Hierbij kwam condensaat vrij, dat ontvlamde en een explosie veroorzaakte, die uiteindelijk rampzalige gevolgen had. Het ongeluk werd toegeschreven aan fouten in verband met een werkvergunning en het isolatiesysteem – twee factoren die van cruciaal belang zijn voor veilige onderhoudswerkzaamheden.
Piper Alpha is misschien een extreem voorbeeld, dat echter aantoont dat een slechte coördinatie van het onderhoudsproces catastrofale gevolgen kan hebben. Voor elke industrietak in de EU valt wel een soortgelijk verhaal te vertellen. Ongelukken en schade voor de gezondheid, niet veroorzaakt door de ‘hand van God’, maar als gevolg van het feit dat tijdens de planning van onderhoudswerkzaamheden geen rekening werd gehouden met veiligheids- en gezondheidsaspecten, of omdat onderhoud niet goed werd uitgevoerd, in sommige gevallen maanden of zelfs jaren voordat het ongeluk zich voordeed.
Soms is het niet eenvoudig om het exacte verloop van de gebeurtenissen in kaart te brengen, maar in veel gevallen doen zich ongevallen en gezondheidsschade op de werkplek voor omdat geen behoorlijke risicobeoordeling plaatsvond of omdat het onderhoud werd veronachtzaamd.
Onderhoud is van essentieel belang om gevaarlijke situaties op de werkplek uit te sluiten en voor een veilige werkomgeving te zorgen. Onderhoud wordt, nog steeds, al (te) snel over het hoofd gezien. Zonder regelmatig onderhoud kunnen zich rampen voordoen, waarbij doden of zwaargewonden vallen.
Ook kleine onderdelen kunnen ernstige problemen veroorzaken als zij niet worden onderhouden. Van deze problemen kunnen niet alleen de direct betrokkenen de dupe worden, maar ook andere werknemers en zelfs het publiek. Goed onderhoud is dus essentieel voor de beheersing van gevaren en risico’s op de werkplek. Maar onderhoud gaat zelf ook met risico’s gepaard. Naar schatting 10 à 15 % van de dodelijke arbeidsongevallen en 15 à 20 % van alle ongevallen houden verband met onderhoudswerkzaamheden. In sommige sectoren is de helft van de ongevallen met onderhoud gerelateerd!
Op de werkplek in Europa is onderhoud in de eerste plaats een wettelijke verplichting. Sinds 1989 werden verscheidene Europese richtlijnen ingevoerd, waarin een algemeen kader van minimumeisen voor de bescherming van werknemers is neergelegd. Deze richtlijnen zijn tevens van toepassing op onderhoudswerkzaamheden.
De belangrijkste is de kaderrichtlijn, die werkgevers verplicht een risicobeoordeling op de werkplek uit te voeren. Bovendien hebben werkgevers de morele plicht om de veiligheid en gezondheid van hun personeel in alle aspecten van het werk te beschermen. Zij moeten meer doen dan alleen de wettelijke verplichtingen nakomen.
Werkgevers dienen het goede voorbeeld te geven en de bereidheid aan de dag leggen zich voor gezondheid en veiligheid in te zetten. In financiële termen kan verkeerd onderhoud hun bovendien duur komen te staan: het kan inkomstenderving, boetes, juridische kosten, een daling van de productiviteit en reputatieschade met zich meebrengen.
Hoewel er per industrietak verschillen bestaan, zijn er toch algemene onderhoudsbeginselen die overal in Europa gelden. Tot deze algemene beginselen behoort ondermeer de noodzaak om te beginnen met een goede planning, waarbij rekening wordt gehouden met veiligheids- en gezondheidsaspecten en om een systematische aanpak te volgen, met duidelijke rollen en verantwoordelijkheden voor onderhoudspersoneel, duidelijke richtsnoeren, adequate opleiding en uitrusting en regelmatige controles, zodat gewaarborgd is dat het werk naar behoren wordt uitgevoerd en geen nieuwe risico’s ontstaan.
Het is essentieel dat onderhoud niet als een éénmalige taak wordt beschouwd, maar als een proces dat systematisch moet worden beheerd.
