ENGINEERINGNET.BE - AI evolueert enorm en een kader ontbreekt om er veilig mee om te gaan. Volgens AI-ingenieur Geertrui Mieke De Ketelaere is hier een belangrijke rol voor de vrouw weggelegd.
“Aan elke AI-ontwikkeling moet een multidisciplinair debat voorafgaan. De kritische blik van vrouwen is daarbij onontbeerlijk”, vertelt ze tijdens een lunchsessie georganiseerd door Robert Walters naar aanleiding van Internationale Vrouwendag. Eén probleem: nog te weinig vrouwen kiezen voor deze studies. Vrouwelijke rolmodellen zijn een must.
Hoewel er eigenlijk niet één definitie voor AI bestaat, wordt algemeen aangenomen dat het gaat om een systeem dat zelfstandig kan leren. AI is overal, denk maar aan gepersonaliseerde aanbiedingen van winkels, zelfregelende verkeerslichten, e-mails die automatisch in je spambox belanden ...
“De AI-systemen vandaag zijn goed in het verwerken van informatie en het zoeken naar patronen. Maar het ontbreekt hen vooralsnog aan redeneervermogen. Aan deze graad van menselijke intelligentie kunnen ze niet tippen”, benadrukt De Ketelaere, adjunct professor AI aan Vlerick Business School.
“Maar onderzoekers werken wel aan een breed AI-systeem, dat kan schakelen tussen verschillende taken en verschillende functies automatisch kan aansturen. Een computer moet dan in staat zijn om in een complex veranderende wereld te handelen, en te interageren met de omgeving. Zover zijn we nog lang niet.” Toch dringt AI met een duizelingwekkende snelheid ons leven binnen. Denk maar aan ChatGPT.
“Dit is een interessante evolutie, want hier zijn we van leren van gegevens overgestapt op het genereren van tekst, beeld en straks misschien ook geur?” Waartoe AI uiteindelijk allemaal in staat zal zijn, is vandaag nog niet duidelijk. Zal het de menselijke intelligentie evenaren of zelfs overstijgen? “Sommige experts geloven van wel. Maar of dit überhaupt kan en welke vorm het dan zou aannemen, blijft de vraag.”
Multidisciplinair debat
Moeten we ons dan nu terecht zorgen maken en even de pauzeknop induwen om na te denken hoe we AI in de toekomst veilig kunnen inzetten? “Europa is wel bezig met een AI Act, maar voorlopig blijft een degelijk wettelijk kader uit. Het zal nodig zijn, maar kan niet op zichzelf volstaan. AI gebruiken vraagt ook een kritische geest en verantwoordelijkheidszin van iedereen die ermee aan de slag gaat”, beklemtoont de AI-ingenieur.
Waarin schuilt dan precies het gevaar? “AI moet ons helpen bij situaties waar de capaciteit van de menselijke intelligentie tekortschiet. Omdat het systeem vandaag leert op basis van gegevens uit het verleden, kan het fouten bevatten, bijvoorbeeld door menselijke vooroordelen die niet meer accuraat zijn”, legt De Ketelaere uit.
“AI is vandaag vooral in handen van mannelijke techneuten die de zaken, terecht, vanuit een technologische kant bekijken. Maar sommige fouten zijn niet zichtbaar voor het technologische oog. Aan de start van de ontwikkeling van een AI-systeem is dan ook een multidisciplinair debat noodzakelijk. Vooraf kijken naar het systeem met een filosofische, sociologische, HR-, en vrouwelijke bril kan bepaalde problemen blootleggen of zelfs de ontwikkeling ervan voorkomen. Dit gebeurt nog veel te weinig.”
Artificiële mannenwereld
“Dit bewustzijn, dat er vooroordelen in het systeem kunnen zitten, vergt een kritische geest. Vrouwen spelen hierin een belangrijke rol, om verbanden te leggen en kritisch na te denken over het gebruik van AI”, meent De Ketelaere. Maar te weinig vrouwen kiezen voor een technologische opleiding. De AI-ingenieur weet waarover ze spreekt. Ze studeerde robotica, als bijna enige vrouw tussen mannen.
Dat is zowat een constante gebleven, ook in haar verdere carrière. “Ik had het geluk dat mijn moeder mij niet afremde in mijn studiekeuze, maar dat gebeurt nog vaak. Hierdoor belanden vrouwen vaak in jobs in de zogenaamde zachte sector, zoals de zorg, terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn.” Evident is het allerminst voor een vrouwelijke ingenieur.
“Tijdens mijn opleiding al werd ik door leraars anders bekeken, als vrouw moest ik me bij berekeningen bijvoorbeeld tweemaal bewijzen.” Op haar 21e trok ze naar Nieuw-Zeeland voor een AI-doctoraat. Dat maakte ze niet af. “Ik ben er om ethische redenen mee gestopt. Ik moest iets maken dat ethisch niet verantwoord was. Ook in mijn latere loopbaan, wilde ik mezelf ‘s avonds altijd in de spiegel kunnen kijken”, stelt de ethisch AI-evangeliste. Ze moest vaak opboksen tegen vooroordelen.
“Je wordt er bikkelhard van, wat niet de bedoeling is en zelfs jammer. Het vraagt moed om ergens tegenin te gaan, vrouwen durven dat misschien te weinig. Ze nemen al te vaak een rol aan die hen wordt opgedrongen, maar niet in hun DNA zit. De druk van de maatschappij is soms zo groot, dat je jezelf verliest. Hierin schuilt een tweede reden waarom er nog te weinig vrouwen actief zijn in AI.”
Gezocht: meer rolmodellen
Een derde reden ziet ze in het gebrek aan rolmodellen. “En als ze er dan al waren, hadden ze een extreem mannelijk gedachtegoed. Het kwam vaker voor dat bedrijven me als vrouwelijke ingenieur in dienst namen omwille van mijn energie en persoonlijke uitstraling. Maar het eerste wat ze dan deden was die energie beperken en het vrijheidsgevoel inperken.
Vandaag wordt van een vrouw nog steeds verwacht dat ze geen spring in ‘t veld is, maar zich gereserveerd gedraagt. Er is dus bereidheid en openheid nodig van de werkgever om vrouwen met hun belangrijke kritische geest in AI te activeren, en te laten deelnemen aan het noodzakelijke multidisciplinaire debat. Dat gebeurt nog veel te weinig.”
