ENGINEERINGNET.BE - 4MOST is in staat om het licht van duizenden bronnen tegelijk vast te leggen met behulp van ruim 2400 dunne optische vezels, elk zo breed als een mensenhaar.
Dit licht wordt via deze glasvezels naar drie afzonderlijke spectrografen geleid, die het opsplitsen in maximaal 18.000 kleurcomponenten.
Zo meet het apparaat van iedere bron een uitgebreid spectrum dat grotendeels in het zichtbare spectrum ligt. Hiermee bepalen astronomen de eigenschappen van kosmische bronnen, zoals hun chemische samenstelling, snelheid en afstand.
De eerste waarnemingen van 4MOST zijn afgelopen weekend gedaan. Tijdens de test verzamelde 4MOST spectra van sterren in de Melkweg en van ruim duizend andere sterrenstelsels.
Het aantal objecten dat het tegelijk kan waarnemen, het grote gezichtsveld en het grote aantal spectrale kleuren dat het tegelijk kan registreren, maken het instrument uniek. 4MOST kan met een observatie tien of meer wetenschappelijke studies tegelijk bedienen.
Het Optische-/Infraroodlab van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie heeft bijgedragen aan het kalibratiesysteem van 4MOST. Dit systeem genereert de referentie waartegen alle metingen van sterren worden gekalibreerd.
Er wordt een stabiel spectrum gegenereerd met spectraallampen en een lijnenspectrum van een laserbundel. Hiermee kan 4MOST subtiele kleurveranderingen in het spectrum van sterren waarnemen.
Astronomen van de Rijksuniversiteit Groningen gebruiken de 4MOST-waarnemingen om een zo compleet mogelijk dynamisch 3D model van de Melkweg te krijgen.
Hiervoor combineren ze data met eerdere waarnemingen van de Gaia-satelliet die tussen 2013 en 2025 informatie van een kleine twee miljard sterren verzamelde.
Waarnemingen van 4MOST kunnen hopelijk vragen beantwoorden over de begintijd van de Melkweg, maar ook over de vroege opbouw van het heelal in het algemeen.
Amina Helmi, hoogleraar aan de Rijkuniversiteit Groningen: “Informatie over de chemische samenstelling van sterren is belangrijk voor het ontrafelen van de geschiedenis van de Melkweg. Dat is wat 4MOST in grote aantallen gaat leveren. Ik heb hier lang naar uitgekeken.”
Tijdens een gepland vijfjarig onderzoek zal 4MOST naar verwachting spectra vastleggen van ruim 25 miljoen verschillende bronnen, verspreid over een gebied dat groter is dan 60.000 volle manen.
4MOST analyseert de Melkweg en laat zien hoe andere sterrenstelsels ontstaan en evolueren. Ook kan het licht werpen op de onzichtbare donkere materie die zich in en tussen sterrenstelsels bevindt.
Tot slot gebruiken astronomen het instrument om de evolutie van het heelal te bestuderen, door te kijken hoe het zich in de loop van de tijd uitbreidt en hoe het verandert.
De 4MOST-faciliteit is ontworpen en gebouwd door een consortium van dertig universiteiten en onderzoeksinstituten in Europa en Australië, onder leiding van het Leibniz-Institut für Astrophysik Potsdam in Duitsland.
