ENGINEERINGNET.NL - Een internationaal team van wetenschappers, waaronder dr. Jacco Vink van de Universiteit van Amsterdam, heeft deze drie bijzondere objecten ontdekt. Het team publiceerde de resultaten in Science van 23 januari.
De superbubbel is de grootste verrassing van de drie ontdekkingen. Het is een enorm gebied waar veel sterren ontstaan en exploderen. Sterwinden en explosies blazen het aanwezige gas weg. Daardoor ontstaat een ijl gebied, een bubbel.
Teamlid dr. Jacco Vink van het Anton Pannekoek Instituut (API) en onderzoekszwaartepunt GRAPPA aan de FNWI: 'Volgens sommige theorieën is deze omgeving ideaal om deeltjes te versnellen tot zeer hoge energieën. Het feit dat we nu voor het eerst hoge-energie gammastraling waarnemen uit zo'n bubbel, lijkt die theorieën te bevestigen.'
Bij elke nieuw exploderende ster in de bubbel ontstaat een schokgolf die duizenden jaren met duizenden kilometers per seconde voortraast. In 30 Dor C, de naam van de superbubbel, is de schokgolf inmiddels 150 lichtjaar groot.
Vink: 'De lange tijd waarin die schokgolf met hoge snelheden beweegt, is ideaal om deeltjes op te zwepen tot energieën die groter zijn dan we hier op aarde bij de LHC-deeltjesversneller van CERN kunnen maken.'
De nieuw ontdekte pulsarwindnevel N 157B lijkt in veel opzichten een tweelingzusje van de Krabnevel in onze eigen Melkweg. Een groot verschil is dat de nieuwe nevel zo'n tien keer meer gammastraling uitzendt.
Dat komt waarschijnlijk onder andere doordat dicht bij de nieuwe nevel de afgelopen vier miljoen jaar zo'n duizend sterren ontstonden die veel licht geven. De deeltjes in de pulsarwindnevel zetten dit licht om in gammastraling.
De derde vondst, de overblijfselen van supernova N 132D, plaatst de onderzoekers voor een nieuw raadsel. De ster is duizenden jaren geleden al ontploft, maar straalt nog steeds gammastraling van hoge energie uit.
Dit gaat in tegen de trend dat oude supernovaresten geen hoge-energie gammastraling meer uitzenden. Vink: 'Waarschijnlijk is deze supernovarest net oud genoeg om nog gammastraling te produceren. Dat maakt het een interessant object om in de gaten te houden. Zo kunnen we onderzoeken wanneer supernovaresten stoppen met het produceren van gammastraling.'
De astronomen hadden hun telescopen gericht op de Grote Magelhaense Wolk, een onregelmatig sterrenstelsel dat zichtbaar is vanaf het zuidelijk halfrond.
Ze maakten voor hun waarnemingen gebruik van een verzameling telescopen van de High Energy Stereoscopic System (afgekort HESS, een eerbetoon aan Viktor Hess, de Duitse ontdekker van kosmische straling).
De vijf telescopen staan in de woestijn van Namibië en zijn sinds 2012 aan elkaar gekoppeld. In de toekomst willen astronomen wereldwijd 120 telescopen bouwen en met elkaar verbinden.
Bij dat project, de Cherenkov Telescope Array, is ook Nederland betrokken.
