ENGINEERINGNET.NL - Het is een van de nieuwe aanknopingspunten die de acht glastuinders in het Praktijknetwerk 'Grenswaarden aan verdamping en vocht' hebben gevonden om energiezuinig telen naar een hoger niveau te brengen.
De tuinbouwondernemers hebben de afgelopen twee jaar in netwerkverband gezocht naar manieren om het schermdoek in de kas vaker te kunnen dichttrekken. Dat scheelt energie, omdat er minder warmte verloren gaat en er dus minder gestookt hoeft te worden.
Alle deelnemers in dit praktijknetwerk hadden voor de start van het project al fors geïnvesteerd in nieuwe technieken zoals dubbele schermen, buitenluchtaanzuiging en kasluchtontvochtiging en in nieuwe instrumenten zoals pyrgeometers en een infrarood camera.
Zij willen hun gewas niet meer water laten verdampen dan strikt noodzakelijk, zodat ze dit vocht dan ook niet hoeven afvoeren. Een te vochtig klimaat in de kas geeft bovendien problemen met schimmelziekten.
Behalve het vergelijken van elkaars teeltstrategieën, hebben de tuinders gedurende de projecttijd naar informatie gezocht over het beheersen van vocht en verdamping. Bijvoorbeeld: hoeveel verdampt het gewas, hoe kun je dat meten, wat zijn de kritische grenswaarden, en hoe pas ik dat toe in mijn technische systemen?
Van oudsher zijn tuinders geneigd om te denken in termen van relatieve vochtigheid. De tuinders uit het netwerk kijken veel meer naar absolute hoeveelheden vocht, de vochtbalans in de plant en vochtbalans in de kas.
Ook accepteren zij hogere vochtwaarden, omdat de ervaringen vanuit het project tonen dat die geen probleem geven in de teelt, maar wel bijdragen aan een besparing op energie en water.
Het liefst willen de tuinders kunnen voorspellen wanneer de plant in waterstress raakt, om zo de verdamping minimaal te houden. Vernieuwend onderzoek in de boomteelt en wijnbouw bracht ze op het spoor van sensoren waarmee dat mogelijk is.
Vier van de acht telers hebben meetboxen geplaatst met sensoren die rechtstreeks de sapstroom in de plant meten en de veranderingen in stengeldikte (LVDT) registreren.
Daarmee wordt zowel de wateropname als de indroging van de plant gemeten. Die waarden koppelt de computer aan bladtemperatuur, lichthoeveelheden en andere fysiologische meetwaarden. Hierdoor lijkt voor het eerst serieus naar de stressniveaus in de plant ‘geluisterd’ te kunnen worden. De ontwerpers van de meetmethode hadden voor hun eigen onderzoek al een eenvoudig rekenmodel ontwikkeld dat de ideale wateropname van een plant voorspelt. Samen met de onderzoekers gaan de ondernemers uit het netwerk het model nu uitbouwen en toepasbaar maken in de tuinbouwpraktijk.
Door op de juiste momenten de kaslucht te ontvochtigen en een hoger vochtniveau te accepteren, ligt het aantal schermuren bij alle deelnemers boven de 4.000 uur per jaar (dubbele schermen, beide schermen opgeteld), met uitschieters tot 7.000 uur.
Dat geeft een jaarlijkse energiebesparing van 10%. De verbruikscijfers van de telers liggen inmiddels onder de 35 kuub aardgas per vierkante meter per jaar (tomaat: 30 tot 35 kuub, paprika: 20 tot 25 kuub), zonder dat zij te maken hebben met noemenswaardige vochtproblemen. De betrokken tuinders maken geen gebruik van OCAP of vloeibare CO2.
Een wijdverbreid misverstand is volgens de netwerkdeelnemers dat vocht zich zou ophopen onder een gesloten scherm. “Terwijl iedereen in zijn klimaatcomputer kan zien wanneer dat wel of niet gebeurt”, zegt Peter Geelen, die als zelfstandig adviseur betrokken was bij het project.
“Je kunt eenvoudig weg de hoeveelheid absoluut vocht volgen in de tijd. Alleen doet vrijwel niemand dat. Iedereen kijkt naar relatieve vochtigheid of vochtdeficit. Onderzoek heeft uitgewezen dat onder een gesloten scherm juist prima vocht afgevoerd kan worden.”
Zelfs in kassen zonder ontvochtigingsunit biedt het kijken naar absoluut vocht mogelijkheden om energie te besparen, bewijzen enkele netwerkdeelnemers. Zij passen de leerpunten uit dit project ook in hun oudere kassen toe.
Door een andere manier van denken en het loslaten van oude wetmatigheden, is er volgens hen nog veel mogelijk.
