Download het artikel in 
In omgevingen waar ventilatoren zorgen voor het transport van bulkgoederen bijvoorbeeld, zal het falen ervan meteen zorgen voor blokkeringen in het proces. Ook in industriële ventilatie zal het proces vaak geforceerd stilgelegd moeten worden wanneer een ventilator het begeeft. Zelfs bij verwarming- en koeling-toepassingen is een goede werking van een ventilator essentiëel om een goede productieve omgeving te behouden. Stilstand van een ventilator leidt tot omstandigheden waarin de productiviteit van medewerkers en/of de productkwaliteit daalt.
Het onderhoud van ventilator is niet te onderschatten voor een goede en veilige werking ervan. Het kostelijkste gevolg van ongepast onderhoud is de onvoorziene downtime. Bij het optreden van abnormale trillingen, geluiden of zichtbare schade moet de ventilator onmiddellijk stilgelegd worden omdat de gebruiksveiligheid niet meer gegarandeerd is.
Als algemene stelregel voor de periodieke controle neemt men 2500 gebruiksuren of minimum 2x per jaar. Maar het is beter de controlefrequentie aan te passen aan de werkelijke omstandigheden waarin de ventilator functioneert. Wanneer de omgeving bijvoorbeeld sterk vervuild is of indien andere factoren (vb.: corrosieve omgeving) de goede werking van de ventilator kunnen beïnvloeden, dienen de inspectie- en onderhoudsfrequenties opgedreven te worden.
Het is ten zeerste aangeraden om het onderhoud en controle te laten uitvoeren door gespecialiseerde personen. Maar toch kan men soms, gewoon door aandachtig te zijn, bepaalde foutjes opmerken.
Aandachtspunten bij een functionerende ventilator
Bij een werkende ventilator kan er aan de hand van het geluid en de trillingen nagegaan worden of er iets aan schort. Dit is natuurlijk geen garantie op een perfect werkende machine maar eerder een manier om snel na te gaan waar het probleem eventueel zou kunnen liggen.
Geluid
Hiervoor is enige ervaring nodig, want ook perfect draaiende machines kunnen aardig wat herrie maken. Maar een technieker die de ventilator kent, is makkelijker in staat om een verschil in geproduceerd geluid op te merken, wat kan duiden op een veranderde situatie.
'Mechanische' geluiden horen niet bij een goed werkende ventilator. Schurende, piepende en/of ratelende geluiden komen normaliter niet voor als het systeem in een goede staat verkeert. Ook een fluctuerend geluid is verdacht en kan duiden op een ventilator die werkt op een onstabiel punt op zijn curve.
De lagers kunnen beluisterd worden met een stethoscoop. Voor een ervaren vakman kan een eenvoudige afgeronde stalen staaf voldoende zijn. De minder ervaren technieker kan heel wat bijleren aan de meegeleverde luister-CD van een elektronische stethoscoop. Op zo’n CD kan men zeer goed het verschil horen tussen lagers waar geen problemen mee zijn en lagers waar iets aan scheelt.
Trillingen
Zonder trillingsmeter kun je weerom enkel beroep doen op ervaring en zelfs dan nog blijft 'voelen' natuurlijk subjectief. Maar er zijn budgetvriendelijke trillingsmeters op de markt waarmee de overall rms-waardes van de trillingen opgemeten kunnen worden. Let wel, de meting moet gebeuren op een solide plaats zo dicht mogelijk bij het lager, en dit het liefst volgens de 3 richtingen zoals aangegeven in de figuur.
Een meting op het ventilatorhuis is niet relevant. Het opmeten van de 3 richtingen kan aanwijzingen opleveren voor het vinden van de fout. Een onbalans zal bijvoorbeeld enkel radiaal verhoogde trillingswaardes opleveren, terwijl een hogere axiale waarde kan wijzen op een uitlijnfout.
Met een meer gesofisticeerde trillingsmeter is het mogelijk een spectrum te meten, wat van belang kan zijn voor het opsporen van een fout. Een trillingspiek op 1 x de draaifrequentie kan wijzen op een onbalans of eigenfrequentie. Een extra kleine piek op 2 x de draaifrequentie kan dan weer afkomstig zijn van een excentrisch lager, terwijl een hoge piek op 2 en 3 x de draaifrequentie kan wijzen op slechte riemen of uitlijnfouten. Meer uitleg hierover vind je o.a. terug in de norm ISO 14694.
Aandachtspunten bij een stilstaande ventilator
Het is zeer belangrijk bij inspectie van een stilstaande ventilator om na te gaan of de ventilator uit staat en de motor spanningsloos is. Er moeten maatregelen genomen worden om zich ervan te verzekeren dat de ventilator niet opnieuw kan opstarten.
Controle op slijtage
Door een uitwendige inspectie, maar vooral ook inwendig, kan slijtage waargenomen worden, vooral bij ventilatoren die abrasieve lucht transporteren.
De aandrijfelementen, indien deze aanwezig zijn, kunnen ook onderhevig zijn aan slijtage: riemen die uitrafelen of waarvan de koorden al zichtbaar worden, riemschijven met ingesleten flanken ... Dit laatste zal echter eerder gevoeld dan gezien worden. Versleten riemen hebben vooral een impact op de efficiëntie. Bij slijtage daalt de spanning van de riemen waardoor ook de transmissie-efficiëntie vermindert.
Asdichtingen moeten zeker ook gecheckt worden en het loopvlak mag ook niet worden vergeten.
Corrosie van de waaier
Ventilatoren worden vaak gebruikt om corrosieve lucht of lucht met schurende deeltjes te verplaatsen. Deze corrosie komt ook hier uitwendig voor maar vooral ook inwendig. Door de aangetaste schoepen wordt de luchtstroom over de oppervlakken onderbroken. Daardoor wordt de energie minder efficiënt van de schoepen naar de lucht overgebracht.
Een te vergaande corrosie op de waaier kan immers tot een plotse calamiteit leiden.Uniforme corrosie is gemakkelijk vast te stellen, moeilijker wordt het bij andere vormen, zoals put- of spleet-corrosie (bij RVS).
Vervuiling aan de binnenzijde van de ventilator
Vervuiling aan de binnenzijde kan aanleiding geven tot verminderde capaciteit, vooral indien de beschermroosters dichtgeslibd geraken. Dit zal leiden tot een lagere druk en energieverliezen.
Aanlading op de waaier kan ook leiden tot een gevoelige daling van de prestaties. Doordat deze aanlading niet uniform gebeurt op de waaier zal dit in heel veel gevallen leiden tot onbalans, waarschijnlijk waar te nemen door een verhoogd trillingsniveau.
Beschadiging van het ventilatorhuis en de sokkel
Indien er beschadiging aan ventilatorhuis of aan de sokkel wordt waargenomen is het ook aangeraden om in te grijpen, gezien de robuustheid van de ventilator hierdoor aangetast wordt en dit op termijn trillingen kan veroorzaken. Een vervorming van het ventilatorhuis kan de speling tot de draaiende waaier negatief beïnvloeden – zie ook verder.
Goede werking van de elektrische bediening en beveiliging
Zoals bij ieder elektrisch apparaat is de veilige werking ook afhankelijk van de staat van de elektrische kabels en bediening. Een nazicht van de elektrische kabels (controleren op beschadigingen), de kabelingang (zijn de wartels nog water- en stofdicht ?), controle van de werking van motorbeveiliging en van de werkschakelaar en/of noodstop indien aanwezig, is dan ook op zijn plaats.
Vervuiling van de motor en smering van alle lagers
Vervuiling van de motor kan de motorkoeling verhinderen. Het roostertje van de beschermkap moet in alle geval vrij zijn van belemmeringen.
De lagersmering moet uitgevoerd worden volgens het onderhoudsboek. Let hier op de juiste hoeveelheid. Het motto 'beter wat te veel dan te weinig' gaat hier niet op en al heel zeker niet bij sneldraaiende lagers.
Tipspeling
Bij een axiaalventilator kun je stellen dat de tipspeling tussen het buitenste einde van de schoep en de rand van het ventilatorhuis overal 0.5 % (minimaal 0.3 %) van de waaierdiameter moet bedragen. Bij een centrifugaalventilator zal de speling tussen waaier-inlaat en aanzuigconus best iets meer bedragen.
Bij een ongelijkmatige speling is het aangeraden om over te gaan op een uitlijning, waarbij de motor of het lagerblok losgemaakt dient te worden.
Uitlijning van de overbrenging
Bij riemaandrijving is het goed om regelmatig de uitlijning te checken. Zowel de laterale uitwijking als de hoekuitwijking moeten gecontroleerd worden. Een laserapparaat kan hierbij helpen maar met een smetkoord of een liniaal lukt dit ook wel.
Bij een aandrijving over flexibele koppeling moeten ook de laterale en de hoek- verplaatsing nagezien worden. Met meetklokjes kun je daarin slagen maar hier is een laser-uitlijntoestel zeker een grote hulp.
Luchtdicht systeem
Maar naast fouten in de ventilator kunnen ook de verbindingen voor problemen zorgen. Lekken in het systeem zorgen voor een negatieve impact op de efficiëntie van het systeem. Zo’n lekken komen vooral voor in flexibele verbindingen en op plaatsen waar veel trillingen voorkomen. Dit zorgt ervoor dat er minder lucht aankomt op de plaats waar nodig. Deze lekken kunnen visueel opgespoord worden door verbindingen, scheuren of barsten te gaan nazien. Ook met een tijdelijk drukmetingssysteem kan dit gemeten worden.
(foto's: Almeco)
