Stervende sterren kunnen nog planeten voortbrengen

Sterrenkundigen van KU Leuven hebben ontdekt dat sommige soorten sterren, al stervenden, mogelijk nog planeten doen ontstaan. Dat kan leiden tot aanpassing van theorieën over planeetvorming.

Trefwoorden: #astronomie, #KU Leuven, #planeet, #ster

Lees verder

research

( Foto: KU Leuven - © N. Stecki )

ENGINEERINGNET.BE - De zon begon 4,6 miljard jaar geleden te branden, waarna de materie eromheen samenklonterde tot protoplaneten.

De geboorte van planeten in die protoplanetaire schijf, een gigantische pannenkoek van stof en gas met de zon in het midden, verklaart waarom ze allemaal in hetzelfde vlak draaien.

Maar zulke schijven van stof en gas kunnen ook los van stervorming ontstaan, bijvoorbeeld rond dubbelsterren waarvan er één stervende is.

Bij dubbelsterren zorgt de zwaartekracht van de nog springlevende ster er voor dat de materie uitgestoten door de stervende ster in een platte roterende schijf wordt gedwongen. Deze materieschijf lijkt sterk op de protoplanetaire schijven die astronomen rond jonge sterren elders in de Melkweg waarnemen.

Nieuw is dat de materieschijven rond zulke zogeheten geëvolueerde dubbelsterren niet zelden vingerafdrukken vertonen van planeetvorming, zo ontdekte een internationaal team astronomen onder leiding van KU Leuven.

Uit waarnemingen blijkt dit het geval bij 1 op de 10 van deze dubbelsterren. KU Leuven-sterrenkundige Jacques Kluska: “Dat wijst erop dat er daar iets rondzweeft dat alle materie ter hoogte van de caviteit bijeen heeft geraapt.”

De opruiming van de materie kan het werk zijn van een planeet. Die zou dan mogelijk niet in het prille begin van het leven van een van de dubbelsterren zijn ontstaan, maar aan het eind ervan.

De astronomen vonden sterke aanwijzingen voor de vorming van zulke tweede-generatieplaneten. “Bij de geëvolueerde dubbelsterren met een grote caviteit in de materieschijf zagen we dat zware elementen zoals ijzer schaars zijn in de buitenste regionen van de dubbelsterren”, zegt Kluska.

“Dat doet vermoeden dat materiedeeltjes rijk aan deze elementen werden weggevangen door een planeet.” Hij sluit overigens niet uit dat er bij dit soort dubbelsterren op deze manier ook meerdere planeten kunnen ontstaan.

De ontdekking kwam tijdens een inventarisatie door de astronomen van geëvolueerde dubbelsterren in de Melkweg. Zij turfden 85 van zulke dubbelsterrenparen. Bij tien paren troffen de onderzoekers op infraroodbeelden een materieschijf met een grote caviteit aan.

Als het bestaan van tweede-generatieplaneten rond geëvolueerde dubbelsterren bevestigd wordt door nieuwe waarnemingen, en als blijkt dat ze pas zijn ontstaan nadat een van de sterren het einde van zijn leven al had bereikt, dan moeten de theorieën over planeetvorming worden aangepast.

De Leuvense astronomen willen hun hypothese zelf verifiëren. Daarvoor zullen ze het tiental dubbelsterrenparen waarvan de materieschijf een grote caviteit vertoont scherper in het vizier nemen met de grote telescopen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili.