Download het artikel in 
De focus van ESA BIC Flanders is incubator te zijn voor start-up bedrijven en spin-off opportuniteiten te detecteren en te coachen om technologieën, die oorspronkelijk in of voor de ruimtevaart werden ontwikkeld, een nieuw leven te bezorgen in meer ‘aardse’ toepassingen. Innotek, dat het beheer opneemt van het center, wil de komende vier jaar tien starters ondersteunen en begeleiden. Engineeringnet was bij de lancering.
Het is de eerste maal dat zo’n BIC niet onmiddellijk naast een ESA-center komt», zei Franco Ongara, hoofd van ESTEC -European Space Research and Technology Centre- de kraamkamer van Europa’s ruimtevaartactiviteiten in het Nederlandse Noordwijk. Maar hij zei alle vertrouwen toe in Innotek, waar het nieuwe ‘ESA BIC Flanders’ centrum onderdak vindt, en diens track record van ‘incubator’. Nauwelijks een week eerder werd ESA’s zesde BIC boven de doopvont gehouden in het Waalse Redu waar WSLlux er het center beheert. Loopt ons land dan toch weer op twee benen?
Ruimtevaart is een investering in groeien
België voorziet 203,6 miljoen euro voor ruimtevaartprogramma’s in de periode 2013-17. Dat is alvast 5 miljoen euro meer dan tevoren. Met zijn bijdrage in de ESA-ruimteprogramma’s staat het op de vijfde plaats. De ESA Ministerraad in Napels wees in november 10,3 miljard euro toe waarvan 6,2 miljard euro voor optionele programma’s. Jaak Nijskens, diensthoofd van de cel Ruimtevaart bij Belspo wees op de vele aspecten van het ruimtevaartonderzoek en de mogelijkheden om de resultaten te vertalen naar andere toepassingen.
Naast de infrastructuurbijdragen is er een programma dat beoogt researchers en de industrie nader bij elkaar te brengen. Er zijn mogelijkheden om co-financieringen te realiseren met de industrie. In het Integrated Application Promotion (IAP) programma is het mogelijk om na te gaan of ‘aardse’ toepassingen van ruimtevaarttechnologie haalbaar zijn en om demo’s te organiseren. Tenslotte zijn er ook nog technologietransferplatformen om te onderzoeken of ruimtetechnologie ook in andere sectoren van toepassing kan zijn. «Is dan de gehele ketting nu aanwezig?» vroeg hij retorisch. Hij noteerde dat er bij ESA af en toe projecten op de tafel komen die nauwelijks doordacht zijn.
Die schuiven dan naar de Concurrent Design Facility waar ze verder uitgewerkt worden. «In België hebben we ooit ‘Creativity Design Activity’ geprobeerd», zei Nijskens. Zijn punt: op het ESA-niveau ervaart hij de behoefte aan ‘iets tussen langlopende infrastructuur en korterlopende projecten in’.
Een verzuchting die Ongaro, hoofd van ESTEC, alvast noteerde. Maar vooral stipte die aan dat de Europese lidstaten op de laatste ESA ministervergadering beslisten meer te besteden aan de ruimtevaart dan in 2008 toen de economische crisis nog moest beginnen. «Het is de erkenning dat ‘ruimtevaart’ geen ‘kost’ is maar een ‘investering’ in groeien.» Wat in de ruimtevaart geïnvesteerd wordt, diffundeert mettertijd weer in de maatschappij. In dat gebeuren hebben de BIC’s een rol te spelen.
Afrondend gaf astronaut Frank De Winne een reeks voorbeelden van ruimteonderzoek dat betekenisvol is voor aardse toepassingen, van de meteorologie tot de geneeskunde, landbouw, logistiek, communicatie, textiel en materiaalonderzoek en recyclage.
Eerste start-up van ESA BIC Flanders: Atsharp
«Waar de meesten een muizenval zien, zie ik gratis kaas en een uitdaging», zei Tim Denis, bedrijfsleider van Atsharp, de eerste start-up van ESA BIC Flanders.
Atsharp is een jonge spin-off van de Artesis Hogeschool. Het ontwikkelt toepassingen voor locatiebepaling in de logistiek, veiligheid maar ook in de gezondheidszorg, voor het tracken van dementerenden, bijvoorbeeld.
«We ondersteunen verschillende technologieën op softwareniveau en willen dat ook op het niveau van de hardware doen en GPS, samen met andere technologieën op onze chip integreren. Dat kwalificeert ons tegelijk voor het ‘naar de aarde’ brengen van een ruimtevaarttechnologie.» Denis kijkt uit naar de 40 dagen ‘business development support’ die hij via ESA BIC zal krijgen maar ook naar de 10 dagen expertbegeleiding.
«Wellicht van Imec, dat ons kan helpen met de chip.» Uiteindelijk wil At-sharp bij ESA BIC een prototype bouwen van zijn nieuwe tag en uitvlooien hoe het daarmee naar de markt kan.
Atsharp ging in februari 2010 van start en telt nu twee medewerkers. Het integreert verschillende locatietechnologieën - wifi (IEEE 802.11 standaard, 2,4 GHz, 30-100 m bereik, 100 mW, ), bluetooth (2,4 GHz, bereik van 1 tot 100 m, 2 Mbits/s ), Dash7 (433 MHz ISM band, bereik tot 2 km en binnenshuis een nauwkeurigheid van 1 meter, datatransfer tot 200 kbit/s)- met i/o mogelijkheden om berichten te versturen. Alles in één tag! «We doen dat via de ORCA-service», zegt Denis. ORCA staat trouwens voor ‘Opportunistic Realtime Context Awareness’.
Deze externe dienst maakt gebruik van allerlei data, netwerken en algoritmen om de exacte locatie van een chipset te bepalen. «Ons doel is om personen of toepassingen zich bewust te maken van de omgeving waarin ze zich bevinden. Het gaat dus om méér dan alleen localisatie: tags kunnen bijvoorbeeld extra temperatuursensoren bevatten, het temperatuurverloop registreren en berichten versturen wanneer bepaalde waarden overschreden worden.
De locatiebepaling kan ook in een gebouw. Zo kan bijvoorbeeld elke werknemer van een tag voorzien worden. De wifi locatiedata worden naar de ORCA-service gestuurd die ‘on line’ berekent waar de werknemer/tag precies uithangt. «Wij bouwen geen eindapplicatie. Integratoren doen dat. Wij voeren de locatiebepaling uit. Wij verzamelen en verkopen de data.»
Door zijn applicaties te laten lopen op bestaande netwerken en diensten drukt Atsharp de uitrolkosten voor de eindklant. «Als on-line service komt de infrastructuur- en licentiekost te vervallen», zegt Denis die klanten maandelijks het precieze verbruiksbedrag afrekent per device. Zijn doel is om de komende jaren in drie concrete marktsegmenten -o.a. gezondheidszorg, manufacturing en logistiek- voet aan de grond te krijgen via integratoren.
«In het vierde jaar willen we dan break-even draaien om van dan af ook door te groeien.» Ook in andere sectoren, zoals in sport en vrije tijd. Vandaag heeft het bedrijf een bureau in Ranst. «Binnenkort gaan we ook hier in Geel bij Innotek onder dak.» Bij Artesis kan het ondertussen terugvallen op een tiental experten. Tegen begin deze zomer zoekt het bedrijfje nog een ingenieur-programmeur bij. «We doen alles in C++, .Net en op Linux.»
Gps-technologie voor autonoom werkende landbouwmachines
Bij de start van ESA BIC Flanders liepen we ook Guy Guns tegen het lijf die in het Innotek innovatiecenter een bureau heeft met Navtronics bvba dat gps-technologie integreert in autonoom werkende landbouwmachines.
Eerder al integreerde Navtronics zijn technologie in zelfrijdende spuitmachines van het Nederlandse Agrifac. «Aan de hand van de GPS-data vermijdt men dubbel doseren tegen onkruid op het veld.» Het integreerde zijn machinesturing o.a. ook op een planter van tractorenbouwer John Deere die een eigen aansturingssysteem heeft. In zijn oplossingen werkt Navtronics steevast met de geavanceerde GPS-apparatuur van het Leuvense Septentrio. «Die is centimeter-nauwkeurig. Wij verzorgen de link tussen de GPS en de preciese aansturing van de machines.»
Tijdens zijn studies aan de Nederlandse Landbouwuniversiteit van Wageningen liep Guns zes maanden stage in Japan waar hij aan een autonome tractor werkte. In 2001 studeerde hij af als landbouwingenieur met een specialisatie in mechatronica. Nauwelijks twee jaar later sloegen hij en twee medestudenten de handen in elkaar en startten in het Noord-Hollandse Middenmeer een driejarenproject -SBG Precision Farming- om met subsidies van de overheid en participaties van boeren GPS te introduceren in de landbouw en die technologie te integreren in tractorrobots. In 2008 startten ze Navtronics dat deel uitmaakt van het oorspronkelijke SBG. «Navtronics doet de O&O die SBG vermarkt.» Eindklanten zijn eindgebruikers -boeren- maar ook fabrikanten van landbouwmachines.
Navtronics telt vandaag vier medewerkers. SBG telt er een 25-tal. «Vandaag heeft die al een 600 systemen uitgezet», schat Guns. Vanuit Nederland wordt er nu ook stilaan gegroeid naar Rusland, Engeland, Frankrijk, België en ook in Duitsland begint de markt los te komen.
Vooralsnog groeide Navtronics, dat eigendom is van de oorspronkelijke drie partners, voorzichtig, zonder extern kapitaal aan te trekken. De uitdaging is nu te kunnen optornen tegen de concurrentie. «Die komt steevast van multinationals die over zoveel meer middelen beschikken. Anderzijds is onze trekker- en machinesturing technisch ‘ver gevorderd’.
De kunst bestaat er immers in deze complexe systemen toch zeer gebruiksvriendelijk te maken. We moeten nu keuzes gaan maken», zegt Guns die verder wil investeren in O&O. Hij en zijn partners staan open voor voorstellen.
(foto's: Luc De Smet, EADS)
Door Luc De Smet, Engineeringnet
Kadertekst:
ESA BIC projecten
Het Technology Transfer Programme Office zoekt ondernemers die ruimtevaarttechnologie weten te vertalen naar toepassingen op aarde. ESA BICs zorgen daarbij voor technische en zakelijke ondersteuning.
ESA BIC Flanders mikt op verschillende doelgroepen. Ondernemers en starters met een idee dat gebruik maakt van ruimtevaarttechnologie voor niet-ruimtevaarttoepassingen. Ruimtevaartbedrijven, onderzoekcentra en universiteiten die hun spitsonderzoek willen vermarkten via spin-offs.
Om in aanmerking te komen als ESA BIC-project moet het reeds IWT-steun genieten van minstens 25.000 euro. Wordt het project goedgekeurd dan kan het tot 25.000 euro subsidie vangen van ESA/BELSPO, 50.000 euro achtergestelde lening van PMV, 80 uren technische ondersteuning van de technologiepartners (IMEC, VITO, SCK-CEN), 40 dagen business development ondersteuning door Innotek. Maar ook ‘incubatie’ in Geel of Mol tegen democratische prijzen, toegang tot ESA-apparatuur/expertise, netwerken, uitstraling,... Het eerste ESA BIC Flanders bedrijf is AtSharp.
