ENGINEERINGNET.NL - Prof.dr. Ben Feringa is sinds 1988 hoogleraar scheikunde aan de RUG. Zijn ontdekking in 1999 van de ‘moleculaire motor’, een door licht voortgedreven roterende molecuul, wordt algemeen als een doorbraak van wereldformaat aangemerkt. Feringa werd eerder veelvuldig onderscheiden met prijzen, waaronder de Spinozapremie, de 'Nederlandse Nobelprijs'.
Als chemicus is Feringa geïnteresseerd in bouwen met moleculen. ‘Ik ben een moleculenbouwer’, vertelt Feringa. ‘Ik probeer slimme moleculen te maken. Op zich is een bewegend molecuul maken niet zo moeilijk, maar het gaat erom dat je het kunt besturen, dat je controle hebt over wat er gebeurt.’
Feringa presenteerde in 1999 de eerst moleculaire motor, een molecuul waarvan een deel onder invloed van licht en warmte een volledige rotatie kon maken. Hij maakte tal van verschillende motoren en zelfs een moleculaire ‘4 wheel drive’ auto. Door de motormoleculen vast te zetten op een oppervlak ontstond een nanomolenpark dat roteert als er licht op valt.
Vorig jaar beschreef hij de eerste asymmetrische moleculaire motor. Ook slaagde Feringa erin om werk te verzetten met moleculaire motoren. Hij wist een glazen cilinder, die 10.000 maal groter was dan de motoren, te laten draaien.
Feringa wordt wereldwijd erkend als pionier op het terrein van moleculaire motoren. Zo werd hij vorig jaar uitgebreid geciteerd in een achtergrondartikel over nanomotoren in het tijdschrift Nature. Een van de mogelijke toepassingen van zijn motoren is het afleveren van geneesmiddelen in het lichaam. Naast moleculaire motoren richt Feringa zich ook op katalyse. En hij werkt aan ‘slimme’ geneesmiddelen, die bijvoorbeeld aan en uit te schakelen zijn met licht.
Feringa studeerde aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde in 1978 bij chemicus Hans Wijnberg, een andere ‘Groningse reus’. Na een uitstapje naar Shell werd Feringa in 1984 de opvolger van zijn leermeester.
'Ik ben nog steeds een klein beetje in shock,’ aldus Feringa, die zeer vereerd is door de toekenning van de Nobelprijs. 'Het is de grootste eer die je als wetenschapper ten deel kan vallen.’
Feringa looft zijn team uitvoerig: ‘Het is geweldig om aan de RUG te werken en onderdeel te zijn van deze gemeenschap. Ik heb een fantastisch team van getalenteerde studenten en jonge onderzoekers uit wel zeventien landen.’
‘Er liggen grote maatschappelijke uitdagingen op ons te wachten, bijvoorbeeld om nieuwe medicijnen of de materialen van de toekomst te ontwikkelen. Het is heel belangrijk om daar wereldwijd aan te werken. Ik hoop daar met ons onderzoek een beetje aan bij te dragen.’
Met zijn prijs hoopt Feringa in de komende jaren nog veel mooi onderzoek te doen. ‘Maar ik ga ook de boodschap uitdragen dat er meer geld voor fundamenteel onderzoek nodig is.’ Samen met andere wetenschappers van de KNAW heeft Feringa de Nederlandse regering gevraag om 1 miljard extra te investeren in fundamenteel onderzoek.
‘Eigenlijk ben ik docent, geef ik college aan eerstejaarsstudenten. Ik zou het geweldig vinden als er voor die jonge talenten over enkele jaren voldoende middelen beschikbaar zijn om vrijelijk in de speeltuin van het onderzoek rond te dwalen.’
Volgens collegevoorzitter Sibrand Poppema is de Rijksuniversiteit Groningen enorm trots op Feringa. ‘Ik heb Feringa wel eens verteld dat ik verwachtte dat hij ooit de Nobelprijs zou winnen. Maar het is natuurlijk een speciale eer. Het is 63 jaar geleden dat een RUG-wetenschapper de Nobelprijs won. Dit is een heel grote eer voor de RUG en de Nederlandse wetenschap in het algemeen.’
