ENGINEERINGNET.NL - Opslag van zaaizaad bij zaadbedrijven en genenbanken en in de bekende ‘zaadkluis’ op Spitsbergen in zuurstof-arme omstandigheden, maakt dat deze zaden veel langer bewaard kunnen worden zonder dat hun kiemkracht te verliezen.
Dat blijkt uit onderzoek van zadenexperts van de Nederlandse genenbank - het Centrum Genetische Bronnen, Nederland - dat onderdeel is van Wageningen UR – en zaadfysiologen van Wageningen UR.
De wetenschappers onderzochten voorgekiemde selderijzaadjes die hun kiemkracht normaal gesproken al na drie weken verliezen. Als ze zonder zuurstof worden bewaard, kiemt na drie weken nog zo’n 98% van de zaden.
Veel zaadbedrijven en buitenlandse genenbanken bewaren hun zaden van moderne rassen en wilde soorten nu nog in gewone lucht. In die lucht zit 21% zuurstof. Die zuurstof reageert met allerlei stoffen die in de plantenzaden zitten.
De reactie met zuurstof zorgt ervoor dat zaden in kwaliteit achteruit gaan: ze verliezen hun kiemkracht. Een korte tijd met zuurstof in aanraking komen is niet erg, omdat de antioxidanten in de zaden dat kunnen opvangen.
Maar nu blijkt dat de het effect van zuurstof bij langduriger bewaring zó groot is, dat het de beperkende factor wordt bij de houdbaarheid van de zaden.
De Wageningse onderzoekers stellen in hun wetenschappelijke publicatie dat het voor genenbanken zinvol is om zaden al direct na de oogst en droging zuurstofarm te verpakken om zo de achteruitgang van de hoeveelheid anti-oxidanten af te remmen. Hierdoor kunnen de zaden veel langer bewaard worden.
In tegenstelling tot de genenbank in Nederland, maken veel genenbanken gebruik van voorraadpotten waar incidenteel zaden uit gehaald worden. Dat brengt het volgende dilemma met zich mee: aan de ene kant willen ze zaden leveren zodra er naar gevraagd wordt.
Aan de andere kant willen ze het openen van de voorraadpotten zo veel mogelijk beperken, omdat de kwaliteit van het zaad achteruit gaat als de verpakking geopend wordt. Als zaadverpakkingen na het openen weer zuurstofloos zouden worden gemaakt, zouden de zaden bij het openen van de voorraadpotten veel minder in kwaliteit achteruit gaan. Dat kan simpel en goedkoop door het bijsluiten van een zakje ijzerpoeder.
Op Spitsbergen is in de permafrost een zaadkluis gemaakt waar genenbanken een back-up kunnen opslaan voor het geval hun collectie door oorlog of andere rampen verloren gaat, de zogenoemde ‘Seedvault’. Zonder zuurstof bewaren kan de kwaliteit van deze collectie positief beïnvloeden.
Ook voor zaadbedrijven kan zuurstofarme bewaring van zaden een uitkomst zijn, vooral voor zaden met een korte houdbaarheid zoals die van sla, ui en prei. Zaadbedrijven geven hun zaden vaak een voorkieming-behandeling, zodat de zaden na het zaaien snel en ongeveer op hetzelfde moment gaan kiemen.
Die behandeling vermindert de bewaarbaarheid van de zaden aanzienlijk. Door de zaden zuurstofloos te verpakken kunnen de zaadbedrijven langer een hoge kwaliteit van het zaaizaad garanderen.
Het onderzoek is gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken.
(bron: Wageningen UR, foto: © Guy Ackermans)
