Download het artikel in 
Door deze verklaring leek het kot te klein. Wat met de academische vrijheid? De autonomie van de universiteit? Niks aan de hand, sust de rector, die het inkomen van de universiteit liever spreidt over verschillende bronnen dan puur afhankelijk te zijn van de overheid.
Onlangs besliste de VUB personeelsleden extra te vergoeden als ze winstgevende opdrachten voor de univ binnenhalen: «In een klein land als België is het niet alleen concurreren met andere universiteiten voor de beperkte middelen maar ook voor studenten.» Engineeringnet ging aan de rector zelf vragen hoe het zit.
«De financiering van de universiteit is té afhankelijk van de overheid. Vandaag komt 86% van onze middelen via de overheid. Daarvan 40% basisfinanciering. De rest vinden we in competitieve projecten, maar opnieuw via de overheid.
Wij moeten onze inkomsten dus diversifiëren. We zoeken de kennis, financiering en dynamiek van privé-partners in huis te halen», zegt Paul De Knop (58), sinds 2008 rector van de VUB. Hij pleit voor meer ‘ondernemerszin’ aan de universiteit die best wat ‘commerciëler’ uit de hoek mag komen en helemaal niet vies hoeft te zijn van de privé.
Met het inschrijvingsgeld van ongeveer 600 euro haalt de VUB, die nu 13.000 studenten telt, zo’n 7.800.000 euro binnen. «Dat is inderdaad geen 10% van onze basiswerking. Het gevaar is niet ondenkbeeldig dat, wanneer maar zoveel van de inkomsten van de uiteindelijke klant stamt, de universiteit structureel in de problemen komt wanneer de overheid gaat besparen», stelt De Knop.
Hij wijst naar de Universiteit van Barcelona die met de crisis 16% van zijn budget moet inleveren. «Laten we onze inkomsten meer diversifiëren. Als we het niet kunnen halen bij studenten of de overheid, laat ons dan meer inzetten op publieke-private samenwerkingen (PPS). We kunnen ook sponsors en alumni/oud-studenten aanspreken.» Want om zijn ambitie waar te maken, is er geld nodig.
Sinds 1970, toen de VUB zich losmaakte van de ULB, telt de VUB nu 50.000 afgestudeerden. «In de VS werken er zo’n 500 artsen die aan de VUB studeerden. De grootste spoeddienst ter wereld -in New York- wordt geleid door een oud-student.»
Waarom zou hij die alumni niet eens aanspreken? Hij kan ze tonen hoe ‘hun’ universiteit evolueerde en aangeven welke plannen de univ heeft en wat het daarvoor nodig heeft. De Knop nam er zelfs professionele begeleiding voor onder de arm.
Internationalisering
«‘Universitas’ betekent ‘de wereld’. Als universiteit ben je dus internationaal of je bent geen universiteit.» Zodra hij aangesteld was, koos De Knop dan ook resoluut voor internationalisering. «Onze industrie heeft duizenden ingenieurs nodig. Bij ons lijkt het middelbaar onderwijs echter niet echt geïnteresseerd in die studies.
We moeten dus wel internationaliseren. Sinds 2009 zitten we in de goede richting. De grafiek stijgt», zegt De Knop die de andere universiteiten in het land wil bijbenen. «Vandaag komt 13% van onze studenten uit het buitenland. Aan de ULB -waar men het taalvoordeel heeft van het Frans, dat ruimer gesproken wordt en waar men ook makkelijker in het Engels kan lesgeven - is dat 28%.»
«Maar Vlaamse universiteiten kunnen slechts beperkt internationaliseren», stelt hij. De taalwetgeving blijkt een rem. De VUB moet in het Nederlands doceren. Zijn middelen komen van de Vlaamse overheid. Ofwel moet het studies ‘dupliceren’, m.a.w. in twee talen aanbieden. In de vreemde taal -in casu Engels- en in het Nederlands.
«Door samen te werken met de ULB kunnen we een drietalige masteropleiding aanbieden in bepaalde vakken. Maar je moet ingenieuze technieken ontwikkelen om vooruitgang te boeken.» Met de nieuwe regering zijn er wat meer mogelijkheden maar ook die gaan nog niet ver genoeg, vindt De Knop. «In de toekomst wil ik graag een nog duidelijker marktaandeel.»
Laag inschrijvingsgeld
De problematiek kent ook andere aspecten. Vlaanderen hanteert een laag inschrijvingsgeld. Daardoor krijgt het heel veel Nederlandse studenten. Het is niet ver en het lage tarief is lekker meegenomen.
«We mogen EU-studenten niet meer vragen dan de Vlamingen.» De Knop wil best wel een discussie aanzwengelen om in heel Europe hetzelfde inschrijvingsgeld te vragen. Niet-Europese studenten kijken daar heel anders tegen aan.
«Het lage inschrijvingsgeld vormt voor hen eerder een barrière. Het schrikt af. Zij redeneren dat een univ die zo weinig aanrekent, geen kwalitatieve opleiding kan bieden.»
Door samen te werken met andere instellingen hoopt De Knop méér volume, méér kritische massa, te bereiken en efficiënter om te gaan met de middelen. Minder fragmentatie. Minder dubbelop. Hij bepleit bijvoorbeeld een inter-universitaire campus -‘IC-park Brussel’- waarin naast de VUB en de ULB, ook ISIB (Institut Supérieur Industriel de Bruxelles) en de Erasmus Hogeschool.
«Dat zou 3.000 studenten samenbrengen rond één gezamenlijke bibliotheek, één leercenter, gedeelde laboratoria. We riepen ook Agoria op om hier hun kortlopende opleidingen en bijscholingen te organiseren.» Het vergt infrastructuur. De nodige financiering kan deels van de overheid komen, deels van eigen investeringen, de privé en alumni.
«Waarom niet met de buren samenwerken? Door samenwerken kunnen we volume en efficiëntiewinst halen. Daarbij behoudt ieder zijn eigenheid. De raden van bestuur van beide universiteiten hebben het plan al goedgekeurd. Financiering voorzien we o.a. door goedkoop te lenen.» Zo werken VUB en ULB ook samen in de Brussels University Alliance om hun opleidingen internationaal te promoten.
Leerstoelen
Vier jaar geleden startte de universiteit een actief beleid met leerstoelen op. Het gaat zowel om onderzoeks- als onderwijsleerstoelen. Samen zijn het er vijftien. Zo is er een leerstoel die het fenomeen van het groeiend aantal ‘Privaat-Publieke Samenwerkingen’ onderzoekt.
De leerstoel, waarop twee doctoraten lopen, wordt gefinancierd door Grontmij, Deloitte en Lagae. «We organiseren regelmatig seminaries over het thema. We nemen deel aan een Stuurgroep met het Vlaams Kenniscentrum PPS.»
Verder is er de leerstoel Philips Lighting dat de invloed van licht op consumenten onderzoekt. Er is de Corelio-leerstoel Media en Maatschappij, de leerstoelen Radiologie Guerbet en Bracco,...
Prioriteiten
Het strategisch plan waarmee De Knop vier jaar geleden van start ging, is uitgevoerd. De rector mikt met zijn tweede ambtstermijn nu op 2016. «Dan wil ik een efficiënter georganiseerde, slagkrachtige universiteit overdragen.
Een universiteit die minder afhankelijk is van de overheid, internationaler gericht is dan nu en een duidelijke maatschappelijke rol vervult in de samenleving.» Het nieuwe strategisch plan, dat ondertussen door de Raad van Bestuur is goedgekeurd, stelt drie prioriteiten: het verder rekruteren van studenten, het optrekken van hun studierendement en het verbeteren van de financiële situatie van de universiteit. Voor de ingediende strategische projecten is 8,5 miljoen euro vrijgemaakt.
«We groeien al vier jaar. We zijn met meer dan 7% vooruitgegaan. We tellen meer studenten dan vier jaar geleden met behoud van alle richtingen. Daarbinnen klimt ook het aantal internationale studenten.»
De univ wil in het bijzonder in bepaalde richtingen sterk rekruteren: wiskunde, fysica, scheikunde, ingenieurswetenschappen en geneeskunde. Al dan niet in samenwerking met anderen. Voor Nederlandstalige programma’s werkt de VUB samen met UGent. Voor de Engelstalige programma’s met de ULB.
«Vandaag zijn we ‘niet’ de gemakkelijkste universiteit maar wel die met het laagste studierendement.» De univ brengt nu de oorzaken hiervan in kaart. Brusselse studenten hebben een andere achtergrond dan studenten uit West-Vlaanderen, bijvoorbeeld.
Vaak hebben ze een taalachterstand. «We willen dat rendement verhogen door de studenten van naderbij te begeleiden. Als middelgrote universiteit kunnen we de student nog op een individuele wijze benaderen. Ik wil op het gemiddelde komen van de Vlaamse studenten elders in het land. Daarmee zouden we als universiteit ook €2,9 miljoen euro meer inkomsten hebben per jaar.»
Universiteiten die met studieduurvertraging te kampen hebben, worden immers gepenaliseerd. Actiepunten om de derde prioriteit - het verbeteren van de financiële situatie van de universiteit - te realiseren, zijn in volle ontplooiing: fundraising, inzetten op leerstoelen,...
Betrachtingscijfers zijn nog niet goedgekeurd. «De komende twee maanden gaan we met elke faculteit de KPI’s bepalen. Ik wil realistische cijfers. We zullen gefaseerd te werk gaan.»
(foto's: Luc De Smet)
Door Luc De Smet, Engineeringnet
Kadertekst:
21spin-offs sinds 1990
Regelmatig groeit er uit verschillende faculteiten een spin-off. Sinds 1990 zijn dat er 21.
In 2011 alleen al waren het er drie: Sportanova (spin-off van UGent die sportprestaties meet en kwetsuren bij sportlui wil voorkomen, kreeg in 2011 versterking van een VUB-team), Blue Planet Academy & Consulting (energieauditing en praktijkgerichte opleidingen rond duurzame en alternatieve energie) en PharmaFluidics (ontwikkelt milli-, micro- en nano-engineered oplossingen voor meng-, scheidings- en reactieprocessen).
SPACE ging in 2010 van start om te beraden bij zogenaamde triple bottom-line uitdagingen - economische, sociale en ecologische - bij het ruimtelijk en strategisch plannen van grootschalige infrastructuurprojecten. Een jaar eerder toog Optrima de markt op. Het ontwikkelde een camerasysteem dat paste bij de software van joint-venture partner Softkinetic.
Hiermee kan men elektronische apparaten bedienen met lichaamsbewegingen. Het bedrijf - ondertussen heet het Softkinetic - telt een honderdtal werknemers en heeft vestigingen in Brussel, Charleroi, Silicon Valley en Zuid-Korea.
