KU Leuven wetenschappers vinden manier om celdeling te stoppen

Menselijke cellen gebruiken een timer om te delen. Wetenschappers van de KU Leuven hebben ontrafeld hoe die timer aan- en uitgeschakeld wordt. Dit biedt nieuwe behandelings-perspectieven.

Trefwoorden: #celdeling, #Junbin Qian, #kanker, #kankerbehandeling, #kankertherapie, #KU Leuven, #Mathieu Bollen, #timer, #wetenschap

Lees verder

research

ENGINEERINGNET.BE - In ons lichaam zijn er continu herstelwerken aan de gang. Huidcellen, bijvoorbeeld, gaan maar een maandje mee. Daarna worden ze vervangen. Dat gebeurt door de deling van moedercellen in telkens twee dochtercellen.

Wetenschappers hadden al ontdekt dat cellen een ingebouwde timer hebben die ervoor zorgt dat hun deling minstens een half uurtje duurt. Maar hoe die ingebouwde timer juist werkte, was nog een raadsel.

Bij celdeling draait het om de gelijke verdeling van het erfelijk materiaal (de chromosomen) tussen de dochtercellen, vertelt professor Mathieu Bollen van het Departement Cellulaire en Moleculaire Geneeskunde.

“Eerst verdubbelt een cel haar chromosomen. Daarna trekken twee spoelen met trekdraadjes de dubbels uit elkaar. Zo worden de chromosomen gelijk verdeeld over twee nieuwe celkernen. Dan vindt de feitelijke splitsing plaats, met als resultaat twee dochtercellen die identiek zijn aan de moedercel.”

Tenminste, als alles goed gaat. En dat is meestal niet onmiddellijk het geval. Er loopt vaak tijdelijk wat mis met de koppeling tussen de trekdraadjes en de dubbels van de chromosomen: soms ontbreekt een aansluiting en komt een chromosoom niet in een dochtercel terecht.

Soms trekken de draadjes beide dubbels naar dezelfde dochtercel. Zo krijg je een dochtercel met een chromosoom te weinig of te veel. Die foutjes betekenen meestal de dood van de cel. Maar cellen kunnen er ook sneller door gaan delen, dat is soms het geval bij kankercellen.

Uit onderzoek van doctor Junbin Qian blijkt dat de timer de cel tijd geeft om koppelingsproblemen te herstellen. “Bij het begin van de celdeling start de timer. Dat gebeurt doordat een fosfaatgroep wordt bevestigd op een sleuteleiwit. Na ongeveer 30 minuten wordt die fosfaatgroep weer verwijderd. In die tussentijd staat de verdeling van de chromosomen on hold en kan de cel dus ontbrekende verbindingen toevoegen of verkeerde koppelingen repareren.”

De timer kan ingezet worden bij kankertherapie. Bij kankercellen wil je vermijden dat ze delen en dus woekeren. Bestaande kankertherapieën viseren de trekdraadjes in de cel. Zoals het geneesmiddel Taxol dat wordt bereid uit snoeisel van de taxushaag. Helaas zijn die middelen toxisch, met veel ongewenste neveneffecten. Bovendien worden kankercellen resistent tegen deze stoffen.

Bollen: “Maar nu we weten hoe de timer van celdeling werkt, kunnen we gericht zoeken naar geneesmiddelen die de timer aangeschakeld laten: daarmee bevries je als het ware de celdeling en uiteindelijk sterven de kankercellen dan. Dit zou samen met reeds bestaande behandelingsmethoden een mooie combinatietherapie kunnen vormen, omdat je de kankercellen op meerdere fronten aanvalt.”


(bron en figuur: KU Leuven)

Op de figuur:
De twee fasen van de deling van een kankercel. In het paars zie je de verdubbelde chromosomen. In de cel zitten twee spoelen met trekdraadjes, hier in het groen. Op de foto bovenaan hebben die trekdraadjes zich vastgekoppeld aan contactpunten (in het geel) van de chromosomen en trekken ze de dubbels in tegenovergestelde richting uit elkaar.

Onderaan is dat gebeurd en zijn de chromosomen gelijk verdeeld over twee regio’s die de kernen zullen vormen van de toekomstige dochtercellen. (© Junbin Qian, KU Leuven)